Kilkanaście słów o Carmen

[Kaja]

Na prośbę kilku osób...

Wszystko zaczęło się od wielkiego byka, który podczas uwertury wjechał na scenę. Zarówno uwertura, którą zna chyba każdy, oraz byk zrobiły odpowiedni klimat opery i po zmianie dekoracji znaleźliśmy się w Sewilli. Już na początku pojawiają się Micaela i Don Jose. Według mnie para trochę bezbarwna. Ogólnie miło się ich słuchało, ale bez rewelacji. Wszyscy, zarówno bohaterowie na scenie jak i widzowie czekamy na Carmen. Kiedy w końcu się pojawia robi wrażenie na wszystkich. Zarówno wokalnie jak i sposobem bycia. Uwodzi, kokietuje i śpiewa „ L’amour est un oiseau rebelie.” W tej tytułowej roli wystąpiła Małgorzata Walewska. Od razu po kilku chwilach widać, że rola jest jakby pisana dla niej. Chociaż gra już ją od 14 lat to jednak nie widać, że jej Carmen straciła na tym, wręcz przeciwnie. Można pokusić się o pewną interpretacje, ale o tym później.
Carmen od razu zwraca uwagę na Don Jose. Kokietuje go, a na końcu rzuca mu kwiatek, który podaje pojawiający się z nikąd anioł (ubrany jakoś tak „na sportowo”), taki niby wyrośnięty Amor.
Mimo, że opera zrobiona była w stylu klasyczny, to jednak symboli nie brakowało. Oprócz byka i anioła w akcie pierwszym i następnych a to przez scenę przechodziły zakonnice, trzy seniority, z których jedna miała na głowie coś na kształt przerośniętego abażuru no i hiszpańska inkwizycja z biczownikami na czele. Tak wiem, to wyglądało jak w tym skeczu Monty pythona „Nikt nie spodziewał się hiszpańskiej inkwizycji” Ta właśnie hiszpańska inkwizycja pozwala na ucieczkę Carmen.
W II akcie trafiamy do oberży Lilas Pastii. Jak widać zabawa trwa na całego bo na stole leży zupełnie naga kobieta (mężczyzna w przebraniu kobiety wzbudzający ogólny ubaw) w pozie jak z obrazu Goi „Maja naga.” „Piękna Maja” szybko ucieka ze stołu jak i sceny, na które wkracza Carmen wraz z koleżankami Frasquita i Mercedes. Tutaj szczególnie duże brawa dla odtwórczyni roli Mercedes - Anna Lubańska. Znana już przez n nas z kilku oper i po prostu to „Nasza jedyna w swoim rodzaju.” ( Polecam tą panią zobaczyć i posłuchać szczególnie w „Rigoletto”).
W międzyczasie pojawia się na scenie sławny torreador Escamillo. Znowu znane „Vivat! Vivat le torero" i na scenie pojawia się ciągnięty przez konie trup byka ( makieta – to taki szczegół dla obrońców praw zwierząt). Pojawia się też później Don Jose ( jego nikt nie ciągnie) i po burzliwych scenach pełnych śpiewu tańca i wybuchów zazdrości ucieka wraz z Carmen i przemytnikami w góry. Musze wspomnieć, że w tym akcie też gdzieś się przemykała hiszpańska inkwizycja.
W kolejnym akcie przenosimy się w góry. Znowu pojawiają się kolejne symbole, bo przez cały akt tyłem do widowni stoi biała mumia. Według mnie to była śmierć, ale kimkolwiek ta mumia nie była to się musiała nastać.
Carmen wraz z przyjaciółkami zaczyna wróżyć sobie z kart, z których wychodzi, że Carmen i Don Jose zginą. Pojawia się też tu Micaela szukająca ukochanego Don Jose, aby mu oznajmić, ze jego matka umiera. (Muszę się przyznać, że podczas arii Micaeli trochę przysypałam. Nie z tego powodu, że pani nudziła, albo miała tragiczny głos. Po prostu tak to na mnie zadziałało). W końcu cała trójka się spotyka i Don Jose zostawia rozwścieczoną Carmen, która wyrzuca mu, że kocha torreadora.
Don Jose nie schodzi ze sceny a staje w miejscu śmierci a dekoracja się zmienia i nagle staje przed areną. Trochę dalej po jednej i drugiej stronie sceny Carmen i Escamillo ubierają się na corridę. Na to wydarzenia przybywają wszyscy z aniołem i śmiercią na czele i oczywiście hiszpańska inkwizycja, której nikt się nie spodziewał. Przybywa też Don Jose, który w końcu spotyka się z Carmen po dramatycznym duecie przebija ja nożem. W chwili śmierci Carmen pojawia się wielki byk, który klęka przed parą kochanków.
To teraz tak na końcu dwie teoria na temat Carmen:
Po pierwsze nie potępiam ją, bo uważam, że chociaż wodzi ona wszystkich mężczyzn za nos, to jednak potrzebuje ona oparcia prawdziwego mężczyzny. Niestety Don Jose nie podołał jej wymaganiom. Trochę na złość opuszcza go dla torreadora. Jednak wciąż go kocha tylko nie umie się do tego przyznać i w końcu daje się zabić ukochanemu.
Po drugie. Carmen to kobieta, która wciąż jest atrakcyjna, ale już czuje, że mija okres w którym może sobie okręcić mężczyzn dookoła palca. Szuka zatem kogoś z kim mogłaby się związać, ale próba stworzenia jakiegoś trwałego związku nie wychodzi. Życie na stałe z kimś widocznie nie leży w naturze Carmen. Zatem woli umrzeć młodo i przy tym z rozmachem niż doczekać starości jako nieatrakcyjna kobieta. Tu może wiek Walewskiej podsunął mi taką teorie. Jej Carmen jest starsza i dojrzalsza, ale wciąż atrakcyjna.
Za wydumałoś teorii nie odpowiadam. Takie wnioski po rozmowie z Fi.

I tak na koniec wielkie brawa dla obsady. Tutaj mimo wszystko część kobieca była górą.
Nie zapominajmy jednak o hiszpańskiej inkwizycji.

[fidelio]

Widzieliśmy tę Carmen z Walewską kilka lat temu i zrobiła na nas bardzo dobre wrażenie. Walewska i inscenizacja, bo postaci Carmen nigdy zbytnio nie lubiłam. Ona jest "taka wolna" (jako ten zbuntowany ptaszek z piosenki), tak bardzo przekonana o tym, że każdego otumani jak dym z cygara i każdy ma obowiązek paść do jej stóp. Don Josem - rzeczywiście mało porywającym jako bohater - zainteresowała się zapewne dlatego, że zauważyła na horyzoncie rywalkę-Micaelę. Mistrzyni uwodzenia zamierza więc dać nauczkę wiejskiej myszce, że odciąga uwagę jednego z potencjalnych wielbicieli. Pięknej i ponętnej Cyganki zmieniającej adoratorów jak rękawiczki było mi żal tylko w jednym momencie - tuż przed tym, jak doprowadzony przez nią do szaleństwa Don Jose (najgorzej jest, jak oszaleje taki cichy i porządny chłopak) dźgnął ją nożem. Z drugiej strony, gdyby jej nie zabił być może ten kołowrotek podbojów trwałby dalej bez końca; po torreadorze byłby ktoś inny, potem jeszcze jeden i jeszcze... Bo ona jest "taka niezależna" - mniej więcej jak Jagna z "Chłopów" Reymonta. Nawet myśleniem się nie hańbi, za nią myślą hormony. Jurna i płodna jak siły natury.

To bardzo ciekawy trop, żeby Carmen była raz starsza - nadgryziona zębem czasu i rozkoszy - może rzeczywiście tym razem szukająca kogoś, w kim znalazłaby oparcie na dłużej. Może ona wręcz woli śmierć z miłości i zazdrości niż karierę starzejącej się frywolnej robotnicy z fabryki cygar. Tak przynajmniej weszła do legendy, zachowała resztki młodości i urodę.

Zawsze uważałam kwestię Don Josego, wypowiadaną z nożem w ręku: "Uratuj mnie, a uratujesz też i siebie..." za jedną z najbardziej przerażających w historii opery. Ale może Carmen nie chciała być uratowana. Albo nie potrafiła sama nikogo uratować. Ostatecznie okazała się jak nikotyna - zabójcza.

[ladyvaljean]

Aj, ta sama postać, a widzę ja jednak inaczej. I nie wiem w jakim stopniu przez pryzmat tego co widziałam w Berlinie, a w jakiem przez analizę libretta. Łączę to, bo jakoś widziałam w Berlinie to czego się spodziewałam.

Po pierwsze to ja jakoś do Carmen sympatie mam. I paradoksalnie jest dla mnie w jakiś sposób mało kobieca. W motywacjach do podbojów nie widzę tutaj hormonów, ani popędów ( to raczej domena mężczyzna w tej operze) – ale raczej chęć dominacji, rywalizacji, takiego „ bo tak mi się podoba”. Zresztą sama z życia kojarzę gdzieś kobiety, które tak długo interesują się mężczyzną póki go zdobywają. A broń boże się nie zakochują. Tutaj ta metafora torreador-byk, Carmen – mężczyzna bardzo na miejscu. To jest niebezpieczne, destrukcyjne…i zabawne dla niej. Ale miłości i seksu bym w to nie włączała. Za dużo w tym pogardy.

Dobrze to widać w kontraście do dwóch pozostałych cyganek. Jednak chce pieniędzy – korzyści materialnych. Druga chce namiętności, miłości. To są biologiczne powody. Bardzo kobiece.

Co do porównania do Jagny. Tyle je łączy że chłopy lecą na nie jak muchy i rozum przy tym tracą. Ale w jakiś sposób Jagna jest dla mnie bardziej bezbronna. Ona naprawdę coś czuła, ona się głupio angażowała. To tak jak piszesz była pierwotna seksualna siła. Tymczasem Carmen ma jak dla mnie dużo więcej cech męskich.

Co do relacji z Jose. Czemu go wybrała? Trochę przez przypadek myślę, że stał jak ta sierota. Trochę zbiegiem okoliczności, bo potem potrzebowała go instrumentalnie. I przez cały czas mam wrażenie, jakby chciała mu powiedzieć „ No zrób coś debilu, postaw mi się”.

Ostatniej sceny nie odebrałam jako smutnej. I na pewno nie było mi żal Carmen. Ona wybrała, i było na jej do końca. A co miała go uratować? Pogłaskać po główce, gotować obiadki? Mnie się wydawało jakby ona czuła niezmierzoną pogardę. Jakby chciała mu powiedzieć: „ A weź ty łosiu spadaj, i co? Zabijesz mnie? To proszę. Może się na coś w życiu odważysz. Chcesz zabijać to sobie zabijaj, ale żonką ci nie będę. Bo jak ześ durny był, tak jesteś”. Są takie chwile kiedy można już powiedzieć tylko: "Pieprz się, Don Jose".
Zastanawiałam się czy w tej ostatniej scenie w chwili kiedy w bijał w nią nóż nie zaczęła go choć trochę…poważać? Bo zaczął być przeciekiem a nie chłopcem. Jest ryzyko, jest zabawa, jak mawiają.

Swoją drogą po Carmen chodzą za mną fotografie Helmuta Newtona. Tez są pełne seksu, a jednocześnie aseksualne, bezosobowe. I pełne takich jego małych fetyszy (-;
Marzenie oczywiście nierealne, bo Newton nie żyje od 5 lat i nie zajmował się reżyserią Operową. Ale przy współpracy z nim to by było coś.


PS
" Jurna i płodna jak siły natury." - A gdzie tu płodność? Ja mam wątpliwości czy ona w ogóle się z Josemu "dała". Bo niby po co? (-;